(1980) Páginas de Historia del País Vasco. Homenaje de la Universidad de Navarra a D. José Miguel de Barandiaran, Pamplona, Eunsa, 198 págs. ISBN: 84-313-0687-4.

Lan kolektibo honek, Nafarroako Unibertsitatearen Euskal Hizkuntza eta Kulturako Katedraren lehen urratsei lagun eginez, 1970eko hamarkadaren amaieran José Miguel de Barandiaran euskal etnologo, folklorista eta aurrehistorialari handiari egindako omenaldian aurkeztutako hitzaldiak bildu ditu. Orrialde bakoitzean errekonozimendu akademiko eta zientifiko sakona nabari da, egileek Barandiaranen ibilbide zabalaren hainbat alderdi argitzen baitituzte. Bere ikerketa-lan oparoa ardatz hartuta, liburuak euskal gaietan sakontzen duten hainbat azterlan ere jasotzen ditu, haren izpiritu eta ekarpen apartaren isla gisa. Obran parte hartu duten egileak honako hauek dira: José Mª Satrústegui, Ignacio Barandiaran, Mª Amor Beguiristain, Luis Suárez Fernández, José Miguel de Azaola eta Francisco Javier Zubiaur. Beren lanek Barandiaranen ondarea ezagutzeko eta haren eragina ulertzeko ezinbesteko ekarpena egiten dute.

(1998) Caspistegui, Francisco Javier (argit.), Ilustrazioa Euskal Herrian, Iruñea, Newbook Ediciones, 178 or. ISBN: 84-89648-88-3.

Euskal Herrian Ilustrazioa aztertzen duen obra honek ateak irekitzen dizkio Euskal Ikasketen Diplomaren (1994-2008) baitan argitaratutako liburuen bildumari. Diplomaren helburua, Katedraren babespean, irakaskuntza eta ikerketa sustatzea izan zen. Liburuan XVIII. mendeko euskal kulturaren bilakaeraren gako nagusiak aztertzen dira, bereziki Ilustrazioaren eraginaren pean moldatu ziren arloetan. Euskal lurraldeetan, Ilustrazioa berrikuntzaren eta tradizioaren arteko orekan hazi eta garatu zen fenomenoa izan zen, eta hori arretaz aztertu da hemen. Francisco Javier Caspistegui irakaslearen zuzendaritzapean, lanak bederatzi aditu ospetsuren ekarpenak biltzen ditu. Adituen artean daude Lartaun Egibar eta Alfonso Irigoien (Deustuko Unibertsitatea); Montserrat Gárate, Xabier Altzibar, Anton Erkoreka eta José María Urkia (Euskal Herriko Unibertsitatea); Manex Goyhenetche (Paueko Unibertsitatea); eta Julen Bilbao eta José Miguel Aranburu historialariak. Liburua, ia osorik euskaraz idatzita, Ilustrazioaren eraginak Euskal Herriko kultura eta gizartean izan zuen arrasto sakona islatu nahian idatzi da.

(2003) Caspistegui, Francisco Javier y Larraza, Mª del Mar (eds.), Modernización, desarrollo económico y transformación social en el País Vasco y Navarra, Pamplona- Iruñea, Ediciones Eunate, 223 págs. ISBN: 84-7768-149-X.

Lan honek 2001ean izen bereko mintegian aurkeztutako akten bilduma eskaintzen du. Bertan, gure historia garaikideko garapen-prozesuaren gako uneak aztertzen dira, modernizazio sakon eta zabala ardatz hartuta. Modernizazio horrek, erritmo eta intentsitate desberdinekin, Euskal Herriko penintsulako lurralde guztiak eraginpean hartu zituen. Obra bi atal nagusitan egituratuta dago: lehen industrializazioa eta bigarren industrializazioa. Egitura horren bidez, garapen ekonomikoaren eta eraldaketa sozialaren inguruko analisi sakonak egiten dira, eta prozesu horiek izan zituzten ondorio sozial, politiko eta kulturalak argitzen dira. Liburuan, Nafarroako Unibertsitateko irakasleek –José Antonio García Durán, Carmen Erro, María Luisa Garde eta Francisco Javier Caspistegui– eta Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleek –Jesús Mª Valdaliso, Mercedes Arbaiza, Ignacio Arana, Ludger Mees eta Joseba Arregi– egindako ikerketak biltzen dira. Haien lanek, Euskal Herriko garapenaren eta eraldaketa sozialaren testuinguruan, ezinbesteko ekarpenak eskaintzen dituzte.

(2006) Beguiristain, María Amor y Barandiaran, Asier (eds.), Cátedra de Lengua y Cultura Vasca. 40 años / Euskal Hizkuntza eta Kultura Katedra. 40 urte, Facultad de Filosofía y Letras, Universidad de Navarra, 224 págs. ISBN: 84-808-1036-X.

Lan honek Euskal Hizkuntza eta Kultura Katedraren sorreraren 40. urteurrena ospatzeko ekitaldietan aurkeztutako hitzaldiak jasotzen ditu. Ordurako urte batzuk zeramatzan Ana Mª Echaide filologoak Katedraren zuzendaritzan, eta haren lanak eta ekarpenek protagonismo berezia hartzen dute. Liburua bi azterlanekin hasten da, Katedraren ibilbidea eta euskal linguistika eta etnologiaren esparruetan egindako ekarpen nagusiak jorratzen dituztenak. Lan horiek Ana Mª Echaide eta María Amor Beguiristainek idatzi dituzte; azken honek Barandiaranen ibilbide oparoa jarraitu zuen eta haren ondarea aberasteko ekarpen handia egin zuen. Obra bi atal handitan egituratuta dago: Hizkuntza eta Kultura. Atal hauetan, Jon Kortazar, Adolfo Arejita, Eloy Gómez Pellón, Luis Calvo Calvo, Susana Irigaray Soto eta Julián Díez Torres adituen ekarpen argitaragabeak bildu dira, bai euskaraz, bai gaztelaniaz. Katedraren lau hamarkadetan eginiko lana omentzeko eta haren ondarea zabaltzeko ezinbesteko obra da.

(2007) Barandiaran, Asier (argit.), Euskarazko Kazetaritza: gogoetak, esperientziak eta analisiak, Nafarroako Unibertsitatea, Filosofia eta Letretako Fakultatea, 113 or. ISBN: 84-8081-047-5.

Asier Barandiaran Amarika, filologo eta Euskal Hizkuntza eta Kultura Katedrako irakaslea, euskarazko kazetaritzaren inguruko hausnarketa, esperientzia eta analisiak biltzen dituen lan honen arduraduna da. Liburuak bederatzi kazetari ezagunen ekarpenak jasotzen ditu. Hauek, 2000 eta 2007 bitartean Nafarroako Unibertsitatean ospatu ziren Euskarazko Kazetaritzaren Jardunaldietan edo urte horietako Euskal Ikasketen Mintegietan parte hartu zuten, eta beren pentsamendu eta bizipenak uzten dituzte, bereziki Fakultateko ikasleek euskarazko kazetaritzan sakontzeko baliabide izan ditzaten. Egileen artean, Asier Barandiaran bera, Xabier Altzibar, Joxemiel Bidador, Javier Díaz Noci, Julio Iturri, Odile Kruzeta, Xabier Letona eta Lourdes Otaegi aurkitzen dira. Haien ekarpenek euskarazko kazetaritzaren ikuspegi aberatsa eskaintzen dute, bai diziplina honen erronkak eta bai bere garapenerako aukerak aztertuz. Obra honen helburua kazetaritzaren arloan euskararen presentzia indartzea eta hurrengo belaunaldiei inspirazioa eskaintzea da.

(2016) Larraza, María del Mar (coord.), Navarra y el Nuevo Mundo, Iruñea, Mintzoa, 239 págs. ISBN: 978-84-96513-18-1.

Lan honek, 2015ean Nafarroako Unibertsitatean ospatutako “Navarra y América” Simposioaren abiapuntua hartzen du. Ekitaldi hau, William Douglass, euskal diasporaren azterketan aitzindaria den aditua, Unibertsitatean izan zela eta, Katedrak antolatu zuen. Liburuak zazpi historialariren ekarpenak biltzen ditu; haiek fenomeno indianoaren mugarri nagusiak berreraikitzen dituzte, neurri handi batean, protagonista izan zirenen idatzizko eta ahozko testigantzetatik abiatuta. Obrak hainbat gai aztertzen ditu: emigranteen irteeraren arrazoiak, haien profil anitza, abentura indianoak izan zituen ibilbide desberdinak eta Amerikak gure lurrean utzitako ondare aberatsa. Gai hauetan sakontzeko, egileek, Sagrario Anaut, Pilar Andueza, Mikel Aramburu, José Javier Azanza, Jesús M. Usunáriz, Ainara Vázquez eta Ana Zabalza, ikuspegi aberatsa eta xehetasunez betea eskaintzen dute.

(2017) Orduna Portús, Pablo y Pascual López, Virginia, Guía etnobotánica del Valle del Roncal. Conocimiento y uso tradicional de las plantas / Erronkari Ibaxako gida etnobotanikoa. Landareen ezagutza eta ohizko erabilera, Iruñea, Lamiñarra, 429 or. ISBN: 978-84-617-8068-6.

Lan aitzindari eta berritzaile honek Erronkariko flora eta bertako gizakiek historian zehar landareei eman dieten erabilera tradizionala uztartzen ditu. Azterketa botaniko eta etnologikoaren arteko sinbiosiak aukera ematen du Pirinioetako eskualde honetan eratutako paisaia kulturalaren ikuspegi osoa eskaintzeko. Paisaia hori ahozko literaturan, sendagai herrikoietan, artisautzan eta tokiko hizkuntzaren aberastasun linguistikoan islatzen da. Liburu osoa, bai gaztelaniaz, bai euskaraz argitaratua, katalogo zabal batekin osatzen da, eta bertan 250 landare baino gehiago biltzen dira. Landare bakoitzaren fitxan izen zientifikoa eta herri-izena, deskribapen botanikoa, Erronkariko toponimian duen presentzia eta erabilera tradizionalak azaltzen dira. Katalogoa ilustrazio eta argazki ugarirekin hornituta dago, horietako asko lehen aldiz argitaratuak. Egileak Pablo Orduna, historialaria eta Etniker Nafarroako kidea, eta Virginia Pascual, biologoa, dira. Haien lanak Erronkariko ondare natural eta kulturala ulertzeko ezinbesteko ekarpena egiten du, bai ingurumenaren zaleentzat, bai gure lurraldearen historiaz eta tradizioz gozatu nahi dutenentzat.

(2017) Orduna Portús, Pablo; Pascual López, Virginia eta Larraia Medina, Artitz, Guía para un taller etnobotánico escolar / Eskola-tailer etnobotanikorako gida, Xeingorri, 16 or. DL: NA 2145-2017.

Eskola-tailerrako proposamen honek etnoherbario bat sortzeko gida eskaintzen du, ikasleak beren kultura tradizionalean florak duen paperari buruz kontzientziatzeko eta “jakintza herrikoiak” bereganatzeko. Tailerraren bidez, diziplina arteko ikaskuntza sustatu nahi da eta, aldi berean, ikasleen konpromisoa bultzatu, bai ondare material eta immaterial etnografikoaren eta naturalaren defentsan, bai horren transmisioan. Egileek –Pablo Orduna, Virginia Pascual eta Artitz Larraia– eskola-ingurunean aplikatzeko diseinatutako jarduera praktikoa aurkezten dute, ikasleen arteko ingurumenarekiko interesa eta tradizioarekiko errespetua bultzatzeko tresna baliotsua. Material guztiak webgunean eskuragarri daude.

(2018) Insausti, Gabriel (ed.), El Grupo Gaur. 50 años, Granada, Comares, 197 págs. ISBN: 978-84-9045-646-0.

Euskal artisten Gaur taldearen berrogeita hamargarren urteurrenaren inguruan argitaratutako lan honek adituen gogoetak biltzen ditu. Egile hauek, Fernando Golvano, Peio Aguirre, Carmen Alonso-Pimentel, María José Aranzasti, Javier Balda, Álvaro de la Rica, Juan Pablo Huércanos, Gabriel Insausti (Katedrako idazkaria), Carlos Tejada eta Carmen Urpí, hainbat gai jorratzen dituzte, hala nola taldearen proposamen plastiko anitzaren garapena, azken frankismoaren testuinguruan egindako "frente" kulturala sortzeko ahalegina, eta zenbait kidek egindako zinema edo arkitektura proiektuak. Bestalde, Ibarrolaren jarrera politiko eta propagandistikoaren eta Oteizaren estrategia pedagogikoagoaren arteko desberdintasunak, baita Gaur taldeko zenbait kideren eta nafar artisten artean egon zen harreman zailaren azterketa ere, garrantzi berezia dute. Liburu honek, Gaur taldearen bilakaera eta berezitasunak ulertzeko ezinbesteko materiala eskaintzen du, euskal artearen testuinguruan taldekide bakoitzaren ekarpenak eta ikuspegi desberdinak argi eta garbi aurkeztuz.

(2018) Zabalza Seguín, Ana (dir.), De Engracia a Garazi. El misterio de los nombres en Navarra / Engraxitik Garazira. Izenen misterioa Nafarroan, Pamplona, Thomson Reuters Aranzadi, 294 págs. ISBN: 978-84-9177-674-1.

Lan kolektibo honek Nafarroako izen propioen, abizenen eta baserrien izenen inguruko ikerketa eguneratua eskaintzen du, euskaraz eta gaztelaniaz, eta horiek guztiak gure ondare immaterialaren aberastasuna osatzen dute. Antroponimia, oikonimia, linguistika, soziologia eta heraldika arloko aditu batzuk, Demetrio Castro, Andoni Esparza, Mikel Gorrotxategi, Andrés Iñigo, Peio J. Monteano, José Luis Ramírez, Paskual Rekalde eta Ana Zabalza bera, izenen jatorria, esanahia eta erabilera aztertzen dituzte, bai historia desberdinetan, bai testuinguru sozial eta kulturalean, eta horien transmisioa eta hedapena gure egungo gizartean. Obra honek izenen garrantzia azpimarratzen du, gure identitate eta historia sozialaren parte baitira, eta jakintza hau modu sakon eta anitz batean eskeintzen du, iraganaren eta gaur egunaren arteko zubiak eraikiz.

(2019) Garralda, Eduardo; Pulido, Alejandro, y Auzmendi, Íñigo, El renacimiento cultural vasco en el valle del Salazar. Federico Garralda Argonz y su entorno (1881-1929) / Euskal pizkundea Zaraitzuko ibarrean. Federiko Garralda Argontz eta haren ingurua (1881-1929), Pamplona-Iruña, Lamiñarra, 299 or. ISBN: 978-84-09-15100-4.

Federico Garralda, jatorriz Otsagikoa zen eta 1915 eta 1927 bitartean Donostiako Euskal Esnalea aldizkarian argitaratutako salacenco euskarazko artikulu askoren egilea zen. Edizio hau elebiduna da, eta Garraldak euskal kulturaren berpizkundeari egindako ekarpen esanguratsuari balioa emateaz gain, zaraitzuko euskalkian idatzitako bere testuen gaztelaniazko itzulpena ere ezagutzera ematen du. Erudizio eta zorroztasun handiko lan bati esker, irakurleak Pirinioetako joko eta ohituren ondare immaterial aberatsaz gozatzeko aukera du bi hizkuntzetan, albaitari otsagabiar zoli hark deskribatu zuena.

(2021) Insausti, Gabriel (ed.), Unamuno en Hendaya, Valencia, Pre-Textos, 295 págs. ISBN: 978-84-18178-68-9.

Nazioarteko sinposio baten ondorioz, Unamunoren Hendaiako bizipena aztertzen duten hamalau espezialistaren ekarpena jasotzen du lanak. Izan ere, idazlea Hendaian erbesteratuta egon zen 1925etik 1930era, Primo de Riveraren diktaduraren aurka zegoelako. Urte erabakigarriak izan ziren, jarduera literario, intelektual eta politiko handikoak, Unamunoren figura publikoa eratzen amaitu zutenak. Orrialde hauek bere ideiak, olerkiak eta saiakerak, bere epistolarioa, baina baita bere propaganda jarduerak, bere familia harremanak edo bere eguneroko bizitza ere, Hendaiako egonaldian biltzen dituzte. Egileak Iñaki Aldekoa, Rosa Fernández Urtasun, Luis Galván, Víctor García Ruiz, Gabriel Insausti, Felipe Juaristi, Juan José Lanz, Alejandro Martínez Carrasco, José Luis Mora García, Sergio Navarro, Javier de Navascués, Mirjana Políc, Jean-Claude Rabaté eta Stephen Roberts dira.

(2021) Ardanaz-Iñarga, Naiara (coord.), Etniker. Cincuenta años de investigación etnográfica en Vasconia, Pamplona-Iruñea, Lamiñarra, 237 págs. ISBN: 978-84-09-35513-6.

Etniker taldeen sorreraren 50. urteurrena dela eta egin da, D. José Miguel Barandiaranek sortuak. Lan kolektibo honek bost lurralde-taldeen eta horien konfederazioaren urte hauetako ikerketa-lanaren errepaso zehatza eskaintzen du: hastapenak, Europako ikerketa etnografikoari lotuak, Etniker proiektua eta lurralde bakoitzeko historia xehatua, haien funtsezko bi ekarpen akademikoen azterketa -Hizkundeko Atlas Etnografikoa eta Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra aldizkaria- eta beste latitude batzuetako espezialistek egindako multzoaren balorazioa ikuspegi konparatu batetik. Argitalpenean parte hartu dute Naiara Ardanaz, Anton Erkoreka, Ander Manterola, Mª Amor Beguiristain, David Mariezkurrena, Gurutzi Arregi, Luis Manuel Peña, Juan José Galdos, Gurutze Ezkurdia, José Zufiaurre, Michel Duvert, Jean Etcherry-Ainchart, Thierry Truffaut, Claude Labat, Francisco Javier Zubiaur, William A. Christian Jr., Joaquín Díaz, Luis Vicente Elías eta Joseba Agirreazkuenaga.

(2022) Orduna Portús, Pablo (koord.), Ugaltarriak. El lenguaje de las piedras. Suelos tradicionales en el Valle del Roncal, Pamplona, Lamiñarra, 127 págs. ISBN: 978-84-09-46211-7 //Ugaltarriak, Harrien elairëa. Ohiko harzolak Erronkaribaren, Iruñea, Lamiñarra, 127 or. ISBN: 978-84-09-46212-4.

Aitzindari ikerketa bat burutu da Erronkariko zoru tradizionalak, bailarako ondare immaterialaren elementu esanguratsu gisa hartuta. Gaztelaniaz eta euskaraz argitaratutako lan honetan, katalogatu, planoak egin eta argazkiak atera zaizkie inbentariatu diren 175 adibideei. Gainera, etxeko ekonomian zuten funtzioa, ingurune geologikoarekin lotutako osagaiak eta apaingarri sistemaren esanahia aztertu dira. Proiektu honetan, informazioa eman duten herritarren ekarpen baliotsuari esker, gizarte-eragina handia izan da. Pablo Orduna buru izanik, Naiara Ardanaz, Aritz Larraia, Amara Carvajal, Ángel M. Pérez Artuch, Maitane Baqué eta Javier Petrotxek osatu dute ikerketa taldea.

(2022) Insausti, Gabriel (ed.), Figura con paisajes. Baroja y Navarra, Granada, Comares, 288 págs. ISBN: 978-84-1369-490-0.

Hamabi adituk –filologoak, idazleak, historialariak, filosofoak...– Barojaren nortasuna eta ondarea berriz irakurtzeko gonbita luzatzen digute argitalpen honetan, askotan ikuspuntu berrietatik. Liburu honetan zehar, idazle handi baten bizitza, obra, pentsamoldea eta nortasuna agertzen zaizkigu. Barojak Nafarroarekin zuen lotura berezia nabarmentzekoa da, eta, aldi berean, lurralde honek bere literatur obraren gainean izan zuen eragin garrantzitsua. Ikerketa honen egileak, agertzen diren ordenan, honako hauek dira: Francisco Javier Caspistegui, María del Mar Larraza, Antonio Castellote, Iñaki Urricelqui, Gabriel Insausti, Juan Carlos Ara, Ascensión Rivas, Celia Fernández Prieto, Eduardo Michelena, Felipe Juaristi, Daniel Ramírez eta Toni Montesinos.

(2023) Macua Azcona, José Ramón, Estudio etnográfico de Allo. Edición a cargo de David Mariezkurrena Iturmendi, Pamplona-Iruñea, Lamiñarra, 846 or. ISBN: 978-84-09-55047-05.

Jose Ramon Macuak, Etniker Nafarroako kide eta Alloko herritar ezagunak, bere bizitzan zehar bildutako etnografia ikerketa zabala, heriotzaren ondoren argitaratu da. Liburuak Macuak, Barandiarangandik hartutako inkesta etnografikoari jarraituz, bildutako ohitura, tradizio eta bizitza-era zaharrei buruzko informazio zehatza eskaintzen digu. Emaitza, Nafarroako beste argitalpen etnografikoekin alderatzeko zaila den obra bat da, informatzaileen zabaltasunagatik, haien kontakizunen aberastasunagatik eta hainbat oroitzapen zaharren antzinatasunagatik. Aipatzekoak dira, halaber, leku horretako hitz eta esapide zaharren hiztegi baliotsua, eta ikerketan landutako arlo desberdinen irudi eta argazki bilduma preziatua.

(2024) Insausti, Gabriel (coord.), Oteiza y lo sagrado, Madrid, Akal, 318 págs. ISBN: 978-84-460-5593-8.

Bere ibilbide osoan zehar, eta bere jarduera artistikoaren alderdi guztietan (eskultura, arkitektura, saiakerak, poesia), Jorge Oteizak (1908-2003) desengainu eta sekularizazioak murgildutako mundu batean, sakratuaren izaera eta etorkizunari buruzko kezka bizi bat agertu zuen. Oteiza y lo sagrado liburuak Danila Andreev, José Javier Azanza, Raquel Cascales, Lucas Buch, Lourdes Flamarique, Eduardo Michelena, Gabriel Insausti, Javier Ortiz Echagüe, Mari Mar Larraza, Elena Martín, Juan Miguel Otxotorena eta Ricardo Piñeroren idatziak biltzen ditu, gaiari ikuspuntu ezberdinekin hurbilduz, artista aritu zen diziplina guztiak hartzeko asmoz.

(2024) Orduna, Pablo (dir.), Pérez Artutx, Gotzon y Baquero Martín, Enrique, Bortuko Fauna del Pirineo/ Erronkaribarko Gida Etnozoologikoa, Guía Etnozoológica del Valle del Roncal, Pamplona-Iruñea, Lamiñarra, 254 or. ISBN: 979-13-87550-01-1.

Erronkaribarren egin den etnozoologia ikerketa dugu hau. Honetan helburu nagusia bertako komunitate eta ingurune naturaleko animalien arteko elkarrekintzak ezagutzea izan da, hizkuntza, ahozko tradizioa edo toponimia bezalako arlo desberdinetan islatutako ikuspegi kultural batetik.. Lanak, bi hizkuntzatan argitaratuta, aztertutako animalien ehun eta hirurogei bi fitxetako gida bat biltzen du, non espezie bakoitzaren izen zientifikoa eta arrunta, baita izen herrikoiek ere, deskripzio morfologikoa eta kultura eta bizitza-era lokalean duen kokapena zehazten diren. Lana Lorea Larraya, Javier Álvarez Vidaurre eta Javier Muñoz diseinu grafikoek egindako marrazki jatorrizkoekin osatzen da, eta azken erregistroekin, gaztelaniaz eta euskaraz, aztertutako espezieei ematen zaizkien izen guztiak –zientifikoa, arrunta eta herrikoia– biltzen dituzten bi bertsiotan.